biologie

Thema 1 Organen en cellen

Basisstof 1 Organismen

Samenvatting:
In deze les leer je wat organismen zijn en hoe je kunt bepalen of iets levend, dood of levenloos is. Je ontdekt de negen levenskenmerken die bij organismen horen. Ook leer je het verschil tussen ‘dood’ (iets wat ooit leefde, maar nu niet meer) en ‘levenloos’ (iets dat nooit heeft geleefd).

Lesdoelen:

Je kunt uitleggen wat een organisme is.
Je kunt de negen levenskenmerken van organismen noemen.
Je kunt aangeven of iets levend, dood of levenloos is.

Lesinhoud:

Wat is een organisme?

Een organisme is een levend wezen. Voorbeelden zijn bacteriën, schimmels, planten en dieren. Mensen zijn ook organismen. Een organisme leeft als het levenskenmerken heeft.

De negen levenskenmerken

Een levend wezen vertoont de volgende negen levenskenmerken:

Groei en ontwikkeling: het organisme wordt groter of verandert van vorm.
Reageren op prikkels en beweging: het doet iets als het iets waarneemt, zoals geluid horen of iets voelen.
Ademhaling: het neemt zuurstof op en geeft koolstofdioxide af (of andersom bij planten).
Voeding: het neemt voedsel of stoffen op om in leven te blijven.
Uitscheiding: afvalstoffen worden uit het lichaam verwijderd.
Stofwisseling: in het lichaam worden stoffen omgezet in andere stoffen.
Voortplanting: het kan nakomelingen krijgen.

Levend, dood of levenloos?

Levend: Een organisme dat alle levenskenmerken vertoont.
Dood: Iets was ooit levend, maar leeft nu niet meer (bijvoorbeeld een gevallen blad).
Levenloos: Iets dat nooit heeft geleefd, zoals een steen of een plastic fles.

Begrippen:

Ademhaling: zuurstof opnemen en koolstofdioxide afgeven.
Groei: groter en zwaarder worden.
Ontwikkeling: verandering in de bouw.
Stofwisseling: stoffen worden omgezet in het lichaam.
Voeding: het opnemen van voedsel.
Voortplanting: nakomelingen krijgen.
Uitscheiding: afvalstoffen verlaten het lichaam.
Reageren op prikkels: iets doen na een waarneming.
Dood: had levenskenmerken, maar nu niet meer.
Levenloos: nooit levenskenmerken gehad.

Praktische toepassingen:
Denk na in het dagelijks leven: Is een boom in het park levend, dood of levenloos? Hoe weet je dat? Hoe weet je dat jouw huisdier leeft? Zie je dat bijvoorbeeld aan beweging of groei? En waarom zijn een fiets en een steen levenloos?

Controlevragen en antwoorden:

Vraag: Wat is een organisme?
Antwoord: Een organisme is een levend wezen, zoals een bacterie, schimmel, plant, dier of mens.
Vraag: Noem drie levenskenmerken van organismen.
Antwoord: Voorbeelden van levenskenmerken zijn: groei en ontwikkeling, voortplanting, reageren op prikkels.
Vraag: Wat is het verschil tussen dood en levenloos?
Antwoord: Dood betekent dat iets ooit een levend organisme was, maar nu niet meer leeft. Levenloos betekent dat iets nooit heeft geleefd.
Vraag: Geef een voorbeeld van iets wat dood is en iets wat levenloos is.
Antwoord: Dood: een afgevallen blad, een dode vogel. Levenloos: een steen, een stoel.
Vraag: Waarom is stofwisseling belangrijk voor een organisme?
Antwoord: Stofwisseling zorgt ervoor dat een organisme stoffen kan omzetten in het lichaam, bijvoorbeeld om energie uit voedsel te halen en afvalstoffen kwijt te raken.

Bron: Samenvatting en begrippen uit de afsluiting van Thema 1, basisstof 1 vmbo-b【5:11†598781-01_BVJ_3B_sv1_LR.pdf】.