biologie

Thema 1 Organen en cellen

Basisstof 3 Cellen van dieren en planten

Samenvatting:

In deze les leer je dat dieren en planten uit cellen bestaan. Je ontdekt welke delen in cellen te vinden zijn, wat de verschillen zijn tussen een dierlijke en een plantaardige cel, en wat de verschillende korrels in plantencellen doen. Je leert dat cellen de bouwstenen zijn van al het leven en wat hun unieke functies zijn.

Lesdoelen:

• Je kunt de onderdelen van dierlijke en plantaardige cellen benoemen, met hun kenmerken en functies.
• Je weet welke typen korrels in plantencellen voorkomen en hun functie.
• Je begrijpt het verschil tussen een dierlijke en plantaardige cel.

Lesinhoud:

Dierlijke cellen

Een dierlijke cel bestaat uit de volgende onderdelen:

• Celmembraan: dun vlies om de cel, regelt welke stoffen in en uit de cel gaan.
• Cytoplasma (celplasma): stroperige vloeistof binnen de cel met opgeloste stoffen.
• Celkern: ligt in het cytoplasma en regelt alles in de cel.
• Kernmembraan: dun vlies om de celkern【16:4†gt-thema 1.pdf】.

Plantaardige cellen

Een plantaardige cel bevat dezelfde onderdelen als een dierlijke cel (celmembraan, cytoplasma, celkern, kernmembraan), maar daarnaast:

• Vacuole: een of meer blaasjes gevuld met vocht. In jonge cellen meerdere kleine, in oudere één grote vacuole.
• Celwand: stevig laagje om het celmembraan, geeft stevigheid, behoort niet tot de cel zelf maar is tussencelstof.
• Intercellulaire ruimten: holten tussen celwanden van aangrenzende cellen, gevuld met lucht of water【16:1†gt-thema 1.pdf】.

Korrels in plantencellen

In het cytoplasma van plantencellen komen verschillende soorten korrels voor:

• Bladgroenkorrels: geven groene kleur, in bladeren; hier vindt fotosynthese plaats (de productie van glucose).
• Kleurstofkorrels: zorgen voor gele, oranje of rode kleur in bloemen en vruchten.
• Zetmeelkorrels: kleurloos, slaan zetmeel op, belangrijk als reservestof voor de plant.
  Korrels kunnen veranderen, bijvoorbeeld als bij het rijpen van een mandarijn bladgroenkorrels in kleurstofkorrels veranderen【16:1†gt-thema 1.pdf】【16:3†gt-thema 1.pdf】.

Overzicht celonderdelen

Dierlijke cel	Plantaardige cel
Celmembraan	Celmembraan
Cytoplasma	Cytoplasma
Celkern	Celkern
Kernmembraan	Kernmembraan
-	Vacuole
-	Celwand
-	Bladgroenkorrels, kleurstofkorrels, zetmeelkorrels (soms aanwezig)

Praktische toepassingen:

• Door planten of dieren onder de microscoop te bekijken herken je verschillende celonderdelen.
• Je weet nu waarom planten stijf en stevig zijn (celwand) en welke kleur ze krijgen (korrels).
• Je begrijpt beter waarom planten kunnen groeien en energie maken (fotosynthese in bladgroenkorrels).

Controlevragen en antwoorden:

1. Vraag: Noem drie belangrijke verschillen tussen een dierlijke en een plantaardige cel.
   Antwoord: Plantaardige cellen hebben een celwand, vacuole en soms korrels (bladgroenkorrels, kleurstofkorrels, zetmeelkorrels), deze ontbreken bij dierlijke cellen【16:1†gt-thema 1.pdf】.

2. Vraag: Wat doet een celkern?
   Antwoord: De celkern regelt alles wat er in de cel gebeurt.

3. Vraag: Welke korrels zorgen ervoor dat bladeren groen zijn en wat gebeurt er daarin?
   Antwoord: Bladgroenkorrels zorgen voor de groene kleur van bladeren; daarin vindt fotosynthese plaats.

4. Vraag: Waaruit bestaat het vacuolevocht in plantencellen?
   Antwoord: Vacuolevocht bestaat uit water met opgeloste stoffen.

5. Vraag: Geef een voorbeeld van een celonderdeel dat NIET tot de cel zelf behoort maar om de cel heen ligt (bij planten).
   Antwoord: De celwand behoort niet tot de cel, maar is een tussencelstof die om de plantencel heen ligt.