biologie

Thema 1 Inleiding in de biologie

Basisstof 3 Plantaardige en dierlijke cellen

Samenvatting

In deze basisstof leer je hoe cellen van planten en dieren eruitzien en wat hun belangrijkste overeenkomsten en verschillen zijn. Beide soorten cellen bevatten een celmembraan, cytoplasma en een celkern, maar planten hebben daarnaast ook een stevige celwand, een grote centrale vacuole en plastiden (zoals bladgroenkorrels). Deze structuren geven planten stevigheid en kleur en maken fotosynthese mogelijk. Met de microscoop kun je deze celonderdelen bestuderen en hun functies leren begrijpen.

Lesdoelen

• Je kunt delen van dierlijke en plantaardige cellen benoemen en de functies ervan beschrijven.
• Je kunt met een microscoop cellen bekijken en herkennen.
• Je kunt uitleggen welke structuren specifiek bij plantaardige cellen voorkomen.

Lesinhoud

Een cel is de kleinste biologische eenheid die zelfstandig kan leven. Ondanks de verschillen tussen planten en dieren zijn hun cellen grotendeels vergelijkbaar.

Overeenkomsten:

• Celwand: alleen bij planten, zorgt voor stevigheid (bestaat uit cellulose).
• Celmembranen: scheiden de celinhoud van de omgeving en regelen transport.
• Cytoplasma: waterige vloeistof met opgeloste stoffen en organellen.
• Celkern: bevat het erfelijk materiaal en is omgeven door een kernmembraan.

Specifiek voor plantaardige cellen:

• Vacuole: groot blaasje met vocht, geeft stevigheid (turgor) en kan kleurstoffen bevatten.
• Plastiden:
  • Bladgroenkorrels (chloroplasten): fotosynthese, bevatten bladgroen.
  • Chromoplasten: zorgen voor kleuren in bloemen en vruchten.
  • Leukoplasten: opslag van zetmeel, vet of eiwit.

Met een lichtmicroscoop kun je veel celonderdelen zien, maar met een elektronenmicroscoop zijn nog kleinere structuren zichtbaar. Dankzij het werk van Robert Hooke en Antoni van Leeuwenhoek weten we hoe belangrijk microscopen zijn bij het onderzoeken van cellen oai_citation:0‡BVJ_H_4A_Boek.docx.

Praktische toepassingen

• Het herkennen van celstructuren helpt bij onderzoek in de biologie en geneeskunde.
• Door kennis van vacuoles en turgor begrijp je waarom planten stevig of slap zijn.
• Door plastiden te bestuderen snap je hoe planten kleur en energie opbouwen.

Controlevragen en antwoorden

1. Vraag: Welke drie structuren komen alleen voor in plantaardige cellen?
   Antwoord: De celwand, vacuole en plastiden.

2. Vraag: Wat is de functie van de vacuole?
   Antwoord: Stevigheid geven (turgor) en soms kleurstoffen opslaan.

3. Vraag: Wat is het verschil tussen bladgroenkorrels en chromoplasten?
   Antwoord: Bladgroenkorrels doen fotosynthese en bevatten bladgroen; chromoplasten bevatten kleurstoffen (geel, rood, oranje).

4. Vraag: Wat ontdekte Robert Hooke in 1665 met zijn microscoop?
   Antwoord: Dat kurk uit kleine hokjes bestaat, die hij cellen noemde.

5. Vraag: Welke organellen hebben zowel dierlijke als plantaardige cellen?
   Antwoord: Celmembraan, cytoplasma en celkern.

---

Bron: Biologie voor Jou – 4 havo deel A oai_citation:1‡BVJ_H_4A_Boek.docx